به گزارش خبرنگار مهر، ذوالفقار پسرک ۱۱ساله ای که بدون ترس از دوربین عکاس مهر به همراه مادرش در آلونکی در این منطقه به استعمال مواد مخدر مشغول است از جمله کودکانی است که زندگی و رویاهای کودکی اش رنگی خاکستری دارد.
برای لحظه ای وارد منزل آنها که به قول خودشان درش بر روی همه باز است می شویم، ظاهرا این دیوار های سیاه و زندگی که بیش از یک پتو و یک چراغ پیک نیک به وسایل دیگری ختم نمی شود چشم عکاس مهر را می گیرد تا لحظه به لحظه بر ثبت فریم های خاکستری هایش از این خانه بیفزاید.
ذوالفقار که سرش با همان تکه آلومینیوم مستعمل گرم است و چشمانش را به سختی می توان در میان هاله ای از دود مشاهده کرد در پاسخ به سوالات کوتاه ما سکوت اختیارمی کند و استعمال دود های برخاسته از روی چراغ را در پاسخ دادن به ما ارجح می بیند.
مادرش که مشکلی با حضور ما و دوربین مهر ندارد می گوید: ذوالفقار هروئین می کشد، از ۵ سالگی مواد را شروع کرده، درس نخوانده، پدرش مرده و عامل اعتیادش نیز همسایه مان است.
این خانواده که به دلیل نداشتن شناسنامه ظاهرا جایی برای حمایت قانونی ندارد و نامشان در فهرست شهروندان ایرانی جا نمی گیرد از یارانه محروم است و شغل و چشمانشان به لطف رانندگان پشت چراغ قرمزهای خیابان چهل متری زاهدان دوخته شده است تا از این راه بتوانند نانی و البته مقداری هروئین برای ادامه حیات خود دست و پا کنند.
مواد مخدر در برابر نان
سعید یکی دیگر از نوجوانان ۱۳ ساله ای است که در این منطقه و در خانه ای به اصطلاح غیر مجاز سکنی دارد و حاصل ازدواج مادری ایرانی با پدری افغانی است که پدرش را بر اثر سوء مصرف مواد از دست داده است.
وی از جمله کودکانی است که شناسنامه ندارد و از همین رو فرصت تحصیل را نیز از دست داده است و برای تهیه نان برای مادر، خواهر و دیگر برادر کوچکش کار را با واکس زدن از کودکی در خیابان های زاهدان آغاز کرده است.
وی که مدتی نیز به کار فروش ناس و همچنین حشیش اشتغال داشته است می گوید: مواد مخدر سود خوبی داشت اما برای من که برادر بزرگتر ندارم خیلی خطرناک است.
وقتی از او می پرسیم برادر بزرگتر چه کمکی می تواند در این رابطه به تو بکند، پاسخ می دهد: وقتی تعداد بچه ها زیاد باشد با خیال راحت تری می توان مواد فروخت چون اگر یکی را بگیرند برادر دیگر خرج خانواده را می دهد در ضمن اگر میزان مواد زیاد باشد برای شکستن حکم دادگاه هر کدام از برادر ها با گردن گرفتن قسمتی از مواد می توانند به بقیه کمک کنند و این طوری مجازات آن تقسیم می شود و هیچ یک هم اعدام نمی شود.
وی که حالا شغل روزنامه فروشی و در کنار آن فروش فاکتور را پیشه کرده است در گفتگو با مهر می گوید: من فقط نیاز به کار و نان دارم و برایم فرقی نمی کند چه بفروشم.
وی ادامه می دهد: فروش روزنامه بد نیست و ماهیانه ۳۰۰ هزار تومان برای من درآمد دارد اما روزنامه خیلی دیر به زاهدان می رسد و بعضی روزها هم روزنامه نمی رسد و پول خرید یک نان هم جور نمی شود.
وی افزود: شغل روزنامه فروشی احترام بیشتری دارد و افرادی که روزنامه می خرند پول بیشتری از قیمت روزنامه می دهند اما کار واکس زدن معمولا با کتک خوردن و بی احترامی همراه است و خیلی وقت ها به جای پول لگد خوردم.
آمار دقیقی از معتادان وجود ندارد
متاسفانه به دلیل اقدامات مقطعی تاکنون هیچ بانک اطلاعاتی و تحقیق میدانی از آمار معتادان یا در راستای مطالعات اجتماعی و تعداد کودکان کار یا معتاد از طرف هیچ یک از دستگاه های اجرایی در استان به عمل نیامده است و حتی سازمان بهزیستی نیز از تعداد آمار معتادان کودک و نوجوان اظهار بی اطلاعی می کند.
بر اساس آمار مسئولان امر تعداد ۴۲ منطقه ویژه اجتماعی با جمعیت ۳۰۰ هزار نفر در استان وجود دارد که مدیر کل سازمان بهزیستی معتقد است آمار فراتر از این میزان است.
با وجود اینکه بیش از ۸ دستگاه اجرایی در کارگروه اجتماعی استانداری در این راستا فعالیت دارند اما به دلیل عدم هماهنگی لازم بین این دستگاه ها، فعالیت ها به صورت جزیره ای بوده و توان و پتانسیل نیروها برای حل مشکلات این مناطق تاکنون پس از گذشت ۳۰ سال تجمیع نشده است.
با وجود تغییرات اخیر در ترکیب مدیران استانداری و تشکیل بیش از سه جلسه در طی سه سال گذشته پیرامون حل مشکلات و ناهنجاری های حاشیه شهر زاهدان اما تاکنون تصمیم عاجلی صورت نگرفته و این جلسات هم چون سال های گذشته با ارایه آمار و بایدهای بدون عمل پایان یافته است.
مرکزی برای ترک اعتیاد کودکان در سیستان و بلوچستان وجود ندارد
هر چند که آمارهای غیر رسمی حکایت از اعتیاد بیش از ۷۰۰ کودک در شهر زاهدان دارد اما در این شهرستان و حتی در استان، مرکزی برای درمان و ترک اعتیاد این کودکان و همین آمارهای غیر رسمی وجود ندارد.
مدیر کل سازمان بهزیستی سیستان و بلوچستان در این رابطه در گفتگو با مهر می گوید: متاسفانه تاکنون طرح مدون و جامعی در زاهدان یا استان در این رابطه که به صورت ریشه ای با موضوع برخورد کند تهیه و تدوین نشده است.
محمد رضا سراوانی افزود: دانشگاه علوم پزشکی زاهدان به عنوان مسئول کمیته درمان یکی از دستگاه هایی است که باید نسبت به راه اندازی و ایجاد کلینیک های تخصصی ویژه معتادان اقدام کند اما در استان تاکنون چنین مرکزی دایر نشده است و کودکانی که به صورت موردی در خیابان ها جمع آوری می شوند به مراکز ترک اعتیاد بزرگسالان یا بیمارستان علی ابن ابی طالب(ع) ارجاع می شوند.
وی بیان داشت: در همین راستا به منظور فراهم سازی امکانات بیشتر برای ترک اعتیاد معتادان از مسئولان دانشگاه علوم پزشکی در جلسات مختلف خواسته شده تا ۱۰ درصد تخت های خود را برای درمان معتادان اختصاص دهد اما این موضوع به دلیل کمبود تخت تاکنون عملی نشده است.
وی ادامه داد: سالانه تعداد ۹ هزار نفر در مراکز ترک اعتیاد استان بستری می شوند که در این راستا به دلیل نبود مرکزی برای ترک اعتیاد کودکان آمار کودکان معتاد مشخص نیست.
وی گفت: پائین بودن سطح سواد، نداشتن مهارت و عرضه آسان و دسترسی راحت به مواد مخدر، نبود امکانات ورزشی و تفریحی در این مناطق استعمال مواد مخدر را به یکی از تفریحات نوجوانان تبدیل کرده است و بسیاری از کودکان این منطقه به ویژه کودکان کار حداقل مصرف چندین نوبت حشیش را تجربه کرده اند.
وی اظهار داشت: در خانواده های حاشیه شهر زاهدان پدران معتاد برای رهایی از غر زدن همسر و ریختن قبح کارشان با دست خود همسرانشان را به موا مخدر آلوده کرده و از معتاد کردن فرزندانشان نیز ابایی ندارند چون به این طریق می توانند از آنها برای خرید و فروش مواد مخدر استفاده کنند.
نیمی از کودکان سیستان و بلوچستان از امکانات مهد کودک محروم هستند
محمد رضا سراوانی با تایید این موضوع که بسیاری از کودکان به دلیل شرایط حاکم در بافت حاشیه شهر یا داشتن پدر و مادر معتاد در معرض آسیب جدی قرار دارند، اظهار داشت: یکی از مهم ترین محورهایی که در این راستا می تواند به سلامت کودکان کمک کرده و از آن به عنوان عامل بازدارنده در خانواده ها استفاده کرد؛ توجه جدی به اموزش به ویژه در بین کودکان است.
وی ادامه داد: فراهم سازی بستر آموزش مهترین راه حل برای پیشگیری است که متاسفانه اقدامات انجام شده تاکنون متناسب با نیاز های استان در این زمینه نبوده است.
مدیر کل بهزیستی سیستان و بلوچستان افزود: در سیستان و بلوچستان تعداد ۲۷۰ هزار کودک ۳ تا ۶ سال و تعداد یک میلیون و ۱۰۰ هزار نفر نوجوان زیر ۱۸ سال زندگی می کنند.
سراوانی در گفتگو با مهر بیان داشت: با وجود این جمعیت جوان و زیر ۱۸ سال اما امکانات آموزشی به ویژه در زمینه روستا مهدها بسیار ناچیز و اندک شمار است.
وی افزود: از تعداد ۲۷۰ هزار کودک ۳ تا ۶ سال تنها ۶۰ هزار نفر در مهد کودک ها حضور دارند و تعداد ۷۰هزار نفر نیز در مراکز پیش دبستانی مشغول هستند و می توان گفت: نیمی از این کودکان از آموزش محروم هستند.
وی بیان داشت: به طور مثال در منطقه سیستان و در شمال استان با وجود ۸۰۰ روستا تنها ۸۰ مهد روستا وجود دارد و تا سال ۸۴ تنها ۱۶ مهد روستا در استان فعالیت داشته است.
وی اذعان داشت: در سیستان و بلوچستان تعداد ۳۷ هزار نفر در رده سنی ۶ تا ۹ سال از تحصیل بازمانده‌اند که تنها ۱۲ هزار نفر از آنها تحت پوشش آموزش و پرورش قرار گرفته‌اند.
وی تاکید کرد: طبیعی است وقتی کودکی در سن فراگیری و پیش از دبستان هیچ آموزشی ندیده و در منطقه ای پر خطر زندگی می کند بستر برای آلوده شدن وی بیش از سایر کودکان فراهم است.
کودکان معتاد به بخار
اصطلاح کودکان بخار به کودکانی اطلاق می شود که به استنشاق بنزین یا چسب اعتیاد دارند.
بسیاری از کودکان حاشیه شهر که در شغل بنزین فروشی در کنار خیابان روی آورده اند به بنزین اعتیاد دارند و به طور مرتب با استنشاق بنزین در خود حالت سر مستی به وجود می آورند.
این کودکان علاوه بر بنزین مشتری ثابت مغازه های کوچه حافظ در خیابان آزادی زاهدان برای خرید چسب موکت و استنشاق آن برای رفتن به خلسه هستند.
پیمان جاوید نیا یکی از فروشندگان ابزار و یراق در کوچه حافظ زاهدان در این رابطه می گوید: بیشترین مشتری های چسب های آهن و موکت را در این کوچه همین کودکان بین ۸ تا ۱۰ سال تشکیل می دهند که به دلیل اطلاع از نیت آنها از فروش چسب به افراد زیر ۱۵ سال خوداری می کنیم.
باند های قاچاق به دنبال شکار کودکان و نوجوانان
مسئول دفتر حمایت از حقوق زنان و کودکان دادگستری سیستان و بلوچستان نیز اظهار داشت: قاچاقچیان و باندهای مواد مخدر همواره به دنبال سوء استفاده از کودکان و نوجوانان هستند.
ام الکلثوم موذن در گفتگو با مهر گفت: از آنجا که بسیاری از نوجوانان سودای پول و ثروت در سر می پروانند و از طرفی احساسات جوانی آنها مانع تصمیم گیری های درست می شود و یا به دلایلی در خانواده ای دچار آسیب، زندگی می کنند و این موجب شده به طعمه های مناسبی برای باند های قاچاق تبدیل شوند.
وی بیان داشت: به طور مثال در زندان نوجوانانی را در سن ۱۴ سالگی در بند اسارت مشاهده می کنید که تنها برای دریافت مبلغ ناچیز و کمتر از ۴۰۰ هزار تومان مقدار زیادی مواد مخدر را حمل کرده اند و به عبارتی جان و جوانی خود را به ازای ۴۰۰ هزار تومان پیش فروش کرده اند و این موضوع نشان می دهد که قاچاقچیان تا چه حد از ناآگاهی این جوانان سوء استفاده می کنند.
وی ایجاد اشتغال، توانمند سازی جوانان، رفع نقاط آلوده، آموزش خانواده ها و حمایت هایی که منجر به تشکیل خانواده و کمک به اشتغال جوانان را از مهمترین مولفه هایی عنوان کرد که در پیشگیری از این آسیب های اجتماعی موثر است.
۹۰ درصد افراد بزهکار را کودکان فاقد هویت تشکیل می دهند
مسئول دفتر حمایت از حقوق زنان و کودکان دادگستری سیستان و بلوچستان اذعان داشت: متاسفانه ازدواج بانوان ایرانی با اتباع بیگانه یا افراد متواری و فاقد هویت منتج به تولد فرزندانی بدون هویت و فاقد شناسنامه می شود که این موضوع بار سنگینی بر دوش جامعه استان نهاده است.
موذن ابراز داشت: عدم برخورداری از مدارک هویتی و شناسنامه امکان تحصیل و استفاده از خدمات اجتماعی و رفاهی را از این کودکان سلب کرده است و لذا ناخودآگاه این کودکان جذب باند های تبهکاری، فساد و فحشا می شوند.
وی بیان داشت: کودکان فاقد هویت در استان هر روز به دلیل رفتار های پر خطر خود بر مشکلات اجتماعی می افزایند و لذا هر روز در استان شاهد افزایش آمار حاملان مواد مخدر، کودکان کار، کودکان متکدی، سارق های جوان و بزهکار هستیم.
وی ادامه داد: بررسی زنان و کودکان محبوس دربند نسوان و کانون اصلاح و تربیت استان نشان می دهد که ۹۰ درصد افراد در بند حاصل تربیت در خانواده های بدون هویت و عدم برخوردار از امکانات تحصیلی و اجتماعی هستند.
وی با تاکید بر اینکه تا زمانی که این موضوع به صورت جدی و ریشه ای به آن پرداخته نشود و هویت این کودکان همچنان در جامعه در هاله ای از ابهام باشد مشکلات و افزایش بزهکاری در استان رفع نخواهد شد.
وی افزود: بسیاری از مردان در خانواده های روستایی به دلیل اینکه نیازی به اجازه همسر اول برای ازدواج مجدد خود نداشته باشند از ثبت ازدواج خودداری می کنند.
موذن در گفتگو با مهر اظهار داشت: به عنوان مثال زن ایرانی با فرد اتباع بیگانه ازدواج کرده و دارای ۱۰ فرزند است که هیچ یک از این فرزندان شناسنامه و مدارک قانونی ندارند و مادر این فرزندان به دلیل فقر فرهنگی و اقتصادی مرتکب جرم و خطا شده و در زندان به سر می برد.
به گفته مسئول دفتر حمایت از حقوق زنان و كودكان دادگستری سیستان و بلوچستان فرزندان این خانواده در جامعه رها هستند، از تحصیل بازمانده و حتی یارانه ای به آنها تعلق نگرفته و هیچ مرکز قانونی ای حمایت از آنها را عهده‌دار نیست و متاسفانه باندهای قاچاق با سوء استفاده از این کودکان برای ایجاد مشکلاتی از جمله حمل مواد مخدر و ناامنی در استان بهره برداری می‌کنند.
...............
گزارش: بابک رحیمیان
